ارائه مقاله در دهمین هم اندیشی حلقه نشانه شناسی تهران - نشانه شناسی اخلاق تحت عنوان:


خیانت در معنا و یا کفاره اخلاقی: مطالعه نشانه – معنا شناختی فیلم  تاوان


سید شهاب الدین ساداتی

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی رودهن

بهاره سقازاده

دانشجو کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

این مقاله تلاش دارد تا با توجه به نظریات لیندا هاچن و پتریشیا وا در خصوص فراداستان، و تعاریف اخلاق و کارکرد آن به مطالعه نشانه – معنا شناختی فیلم تاوان (بر اساس رمان تاوان نوشته یان مک ایوان به عنوان یک فراداستان) از دیدگاه اخلاقی بپردازد. در تعریف اخلاق باید گفت که اخلاق از وجدانیات فاصله گرفته و با رفتن به سوی فراخود و آفرینش شاهکار، تولید معنایی جدید می‏کند که مخاطب را همواره شگفت زده می‏کند. فراداستان داستانی است که درباره داستان نویسی باشد. به عبارت دیگر دغدغه اصلی آن نوشتارِ داستان است. نوشتار مهمترین نشانه در بررسی فیلم تاوان است، زیرا عناصر فیلم همانند تیتراژ، موسیقی، حرکت دوربین (به ویژه بر روی واژگان نوشته شده)، و معنای کلی فیلم در ارتباط با این نشانه است که تعبیر می‏شوند. در کنار نوشتار، عمل غیر اخلاقی (دروغ گویی) و عذاب وجدان به عنوان دیگر مسائل مهم در این فیلم خودنمایی می‏کنند. عمل غیراخلاقی در حق خواهر و پسر باغبانشان تا جایی ذهن یکی از شخصیت‏های اصلی داستان (برایانی به عنوان کنشگر) را به خود مشغول داشته که برای جبران اخلاقی، دست به نوشتن یک رمان می‏زند. در فیلم تاوان نوشتار به عنوان نشانه مرکزی کارکرد اخلاقی پیدا کرده است و تبدیل به یک کفاره دینی – مسیحی برای جبران گناهِ مرتکب شده می‏شود. به بیانی روشن‏تر، نوشتار در یک رابطه تعاملی با سوژه‏ها قرار گرفته، از نشانه فراتر رفته و با اضافه شدن یک معنا به آن تبدیل به یک ارزش اخلاقی شده است. به عبارتی دیگر، برایانی در کنشی با استفاده از زبان، جبران نوشتاری را به جای کفاره اخلاقی قرار می‏دهد و بدین ترتیب گفتمان جدید تولید می‏کند. در آخر، با استفاده از روش‏هایی همچون مربع نشانه شناختی گریماس و طرحواره تنشی فونتانی تلاش شده نوشتار به عنوان یک کفاره اخلاقی در ارتباط با عناصری همچون سن و سال، وضعیت روحی – روانی، رفتارهای اخلاقی و غیراخلاقی برایانی همانند نفرت و عذاب وجدان از لحاظ نشانه – معنا شناختی اعضای مکتب نشانه شناختی پاریس مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژگان: تاوان نوشتاری، فراداستان، کفاره اخلاقی، مک ایوان



محل برگزاری همایش: تهران دارآباد دائره المعارف بزرگ اسلامی

زمان: 14 اسفند 1392